Patientenrechten, WGBO

Bron: Ministerie van volksgezondheid en welzijn.

• Inleiding

• Recht op een behandelplan

• Recht op informatie

• Voor behandeling is toestemming nodig

• Middelen en maatregelen

• Dwangbehandeling

• Recht op bewegingsvrijheid

• Recht op contact met de buitenwereld

• De omgang met uw persoonlijke bezittingen

• Het patiëntendossier

• Overplaatsing binnen het ziekenhuis

• Het beheer van uw geld

• Colofon

 

1. INLEIDING

Wanneer iemand in een psychiatrisch ziekenhuis wordt opgenomen is dat een ingrijpende gebeurtenis. Zeker wanneer het gaat om een gedwongen opname is het goed te weten dat iedere cli"ent rechten heeft. Die rechten staan in de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) en in de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). De WGBO omvat de algemene patiëntenrechten en in de BOPZ staat wanneer uw rechten mogen worden beperkt als u gedwongen bent opgenomen.
 

2. RECHT OP EEN BEHANDELINGSPLAN

Zodra iemand is opgenomen maakt de hulpverlener samen met de client een behandelingsplan. In dat behandelingsplan wordt beschreven om welke aandoening het gaat en op welke wijze de behandeling wordt aangepakt. Iemand wordt gedwongen opgenomen wanneer er door een psychische stoornis een gevaar geacht wordt voor de persoon zelf of voor anderen. Het doel van de opname is dat gevaar weg te nemen. In het behandelplan staan dan ook concrete maatregelen om die psychische stoornis te verminderen, zo mogelijk op te heffen.
 

3. RECHT OP INFORMATIE

Iedere client heeft informatie nodig voordat men kan meepraten over het behandelplan. De behandelaar vertelt in begrijpelijke woorden over de  ziekte, over zijn voorstel voor behandeling en over andere mogelijkheden van behandeling. Hij legt uit wat hij met de behandeling wil bereiken, hoe lang die kan duren en hoe groot de kans is dat het lukt. Hij laat aan de client ook weten welk risico een behandeling heeft. Zo zal hij voorlichten geven over bijwerkingen van medicijnen.

 

 

Mag de hulpverlener informatie achterhouden?

Als de behandelaar denkt dat bepaalde informatie schadelijk voor is mag hij die informatie tijdelijk achterhouden. Dat mag hij alleen in uitzonderlijke gevallen doen en pas na overleg met een collega. Als het nodig is zal de hulpverlener iemand uit de naaste omgeving van de client inlichten.

 

Krijgen anderen informatie?

Alle leden van het behandelteam krijgen de nodige informatie. Aan anderen geeft de behandelaar geen informatie, tenzij de client er in toestemt dat het wel gebeurt. Hulpverleners hebben een beroepsgeheim.

 

Echter, in drie gevallen wordt toch zonder toestemming informatie aan anderen gegeven.

• Als de client wilsonbekwaam is verklaard zal de hulpverlener de vertegenwoordiger inlichten.

• Als de client de behandelaar iets heeft verteld wat hij beslist niet mag verzwijgen.

• Als de hulpverlener informatie voor de client achterhoudt omdat hij denkt dat die schadelijk voor is voor de client, mag hij die soms wel aan een ander doorgeven.

 

4. VOOR BEHANDELING IS TOESTEMMING NODIG

De behandeling begint pas als de client hebt ingestemd met het behandelingsplan. Tegen de hulpverlener mag de client zeggen waarover hij het niet eens is in het behandelingsplan, hij zoekt dan samen met de client naar alternatieven. Ook voor een verandering in het behandelingsplan is toestemming van de client nodig. De client mag dus een behandeling weigeren. Wanneer de client elke behandeling weigert kan dat ertoe leiden dat de opname wordt beëindigd.
 

In twee gevallen is er een dwangbehandeling mogelijk. Namelijk, wanneer de hulpverlener meent dat de client niet zelf meer kan beslissen of wanneer de client gedwongen is opgenomen. In deze twee situaties gelden wel nadere voorwaarden.

 

Een client kan / mag ten alle tijden toestemming voor het behandelplan in trekken. Het is mogelijk dat de client na een poos toch niet tevreden is. Samen met de hulpverlener kan de client dan zoeken naar iets anders, maar de client kan ook stoppen met de behandeling.
 

Wie kan beslissen als de client dit zelf niet meer kan?

De client kan tijdelijk zo ziek of in de war zijn dat de behandelaar de client niet in staat acht om zelf te beslissen. Hij stelt een bepaalde behandeling voor, maar krijgt de indruk dat u de informatie niet begrijpt. Hij verklaart u dan wilsonbekwaam en zal nu iemand anders om toestemming vragen. Hij benadert daarop een van de volgende personen die de client kunnen vertegenwoordigen: een curator, een mentor, degene die de client heeft aangewezen om beslissingen te nemen of naaste familie. 
 

Lang niet alle patiënten hebben een curator of een mentor. Meestal zal de hulpverlener een familielid benaderen. De curator en de mentor zijn door de rechter benoemde vertegenwoordigers. Meer informatie over de curator en de mentor is te vinden in de brochure “Curatele, bewind en mentorschap” van het ministerie van Justitie.

 

Als ik het niet eens ben met mijn vertegenwoordiger?

Ook als u wilsonbekwaam bent kunt u zich verzetten tegen behandeling. De hulpverlener zal dit respecteren, ook al heeft uw vertegenwoordiger met de behandeling ingestemd. Alleen als niet behandelen ernstig nadelig voor u zal zijn, kan de hulpverlener u onder dwang behandelen. Als u vrijwillig bent opgenomen kan de hulpverlener een IBS of RM voor u aanvragen. Zonder IBS of RM kunt u zich aan deze dwangbehandeling onttrekken door uit het ziekenhuis weg te gaan. Over de IBS en de RM vindt u meer in brochure “De gedwongen opname in het psychiatrisch ziekenhuis”.
 

Wanneer iemand zich verzet tegen een behandeling van een psychische stoornis, dan kan de behandelaar onder dwang behandelen als er binnen het ziekenhuis sprake is van gevaar voor de client of anderen.

 

5. MIDDELEN EN MAATREGELEN

Middelen en maatregelen zijn tijdelijke manieren om gevaar af te wenden. Er zijn vijf verschillende middelen en maatregelen.

1. Afzondering

De client verblijft in een kamer met een bed, tafel en stoel, een kast en een wastafel. De deur is op slot.

2. Separatie

De client verblijft in een kale ruimte met een matras en een deken. De deur is op slot.

3. Fixatie

De client wordt vastgebonden op een stoel of bed.

4. Medicatie

De client krijgt tegen zijn wil kortwerkende medicatie.

5. Toediening van vocht of voedsel

De client krijgt onder dwang vocht of voedsel binnen door middel van een infuus of slangetje via de neus naar de maag (sonde).
 

Wanneer worden middelen en maatregelen gebruikt?

In een noodsituatie.

Die ontstaat wanneer onverwachts alle stoppen doorslaan en de client zich niet meer in de hand heeft. Dan dreigt het gevaar dat de client zichzelf of anderen iets aandoet en dat wil men voorkomen. Zodra de noodsituatie voorbij is, trekt men middelen en maatregelen in.

 

Hoe lang mogen middelen en maatregelen duren?

Het toepassen van middelen en maatregelen mag niet langer duren dan zeven dagen. Duurt de noodsituatie langer dan kan dwangbehandeling worden toegepast. In het behandelingsplan komt vervolgens te staan welk middel of welke maatregel men gaat toepassen.

 

6. DWANGBEHANDELING

Dwangbehandeling is het behandelen van een psychische stoornis tegen uw wil.

 

Wanneer is dwangbehandeling toegestaan?

Dwangbehandeling is toegestaan wanneer het absoluut noodzakelijk is de client of anderen te beschermen. Een psychische stoornis levert namelijk binnen het ziekenhuis gevaar op dat niet op een andere manier kan worden afgewend.

 

Hoe verloopt een dwangbehandeling?

De hulpverlener stelt voor om een bepaalde behandeling in te zetten en hij schrijft die methode op in het behandelingsplan. Hij vraagt daartoe wel toestemming aan de client maar deze weigert. Toch past de hulpverlener de behandeling toe. Dan is er sprake van dwangbehandeling. De behandelaar informeert de geneesheer-directeur hierover en ook de Inspectie wordt ingelicht. De Inspectie onderzoekt achteraf of de dwangbehandeling echt nodig was en of het ziekenhuis zorgvuldig heeft gehandeld. Een dwangbehandeling mag nooit langer duren dan nodig is.

 

De Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (Wgbo) biedt ook een mogelijkheid om dwangbehandeling toe te passen. De behandeling moet dan noodzakelijk zijn om ernstig nadeel voor de client te voorkomen. Op grond van de Wgbo kan alleen dwang worden toegepast als de client wilsonbekwaam is en de vertegenwoordiger van de client daarvoor toestemming geeft. Iemand kan op grond van de Wgbo niet in het psychiatrisch ziekenhuis worden vastgehouden. Dit kan alleen indien de rechter een IBS of een RM verleent.

 

7. RECHT OP BEWEGINGSVRIJHEID

Mag de client de afdeling verlaten als hij dat wil?

De client heeft recht op bewegingsvrijheid. Als iemand vrijwillig is opgenomen mag hij de afdeling en het ziekenhuis verlaten als hij dat wilt. Maar wanneer de client zo vaak weg is dat behandeling niet meer mogelijk is, kan de opname worden beëindigd.

 

Bij een gedwongen opname mag de client het ziekenhuis niet verlaten, tenzij hij verlof heeft. De client heeft wel het recht op bewegingsvrijheid binnen het terrein van het ziekenhuis, dus heeft de client het recht de afdeling te verlaten. Men kan iemand tegen zijn wil op de afdeling houden om een van de volgende drie redenen.

• Men vreest met reden voor de gezondheid van de client. Bijvoorbeeld, men heeft het vermoeden dat u buiten zelfmoord zou kunnen plegen.

• Om strafbare feiten te voorkomen. Zoals het gebruik maken van vrij wandelen om drugs te verhandelen.

• Om de orde in het ziekenhuis te bewaren, bijvoorbeeld wanneer u zich buiten agressief gedraagt.

 

8. RECHT OP CONTACT MET DE BUITENWERELD

Tijdens het verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis heeft iemand recht op contact met de buitenwereld. U mag telefoneren, bezoek ontvangen en corresponderen, waarbij u natuurlijk wel rekening moet houden met de huisregels. Die geven onder meer aan wanneer er bezoekuur is en waar iemand kunt telefoneren. Post mag niet worden achtergehouden en ook niet worden gelezen.

 

Wanneer kan het telefonisch contact of bezoek worden beperkt?

Wanneer iemand gedwongen is opgenomen kan het recht om te telefoneren of bezoek te ontvangen inderdaad worden beperkt, maar slechts om een van de volgende drie redenen.

• Indien de gezondheid van de client door het contact ernstig te lijden heeft. Bijvoorbeeld, iemand kan zich zo druk maken aan de telefoon dat u er uitgeput van raakt.

• Door het contact wordt de orde in het ziekenhuis verstoord. Bijvoorbeeld, iemand kan door het bezoek zo onrustig worden dat hij medepatiënten lastig valt.

• Om strafbare feiten te voorkomen, zoals het telefonisch bedreigen van anderen.

De client mag altijd contact opnemen met de pvp, met zijn advocaat, met de officier van justitie en met de inspecteur voor de gezondheidszorg.

 

9. DE OMGANG MET UW PERSOONLIJKE BEZITTINGEN

Wat mag de client meenemen naar het ziekenhuis?

 

Bij een gedwongen opname worden gevaarlijke voorwerpen van afgenomen. Ook een heel gewoon voorwerp, zoals een vork, kan al gevaarlijk zijn. Dat geldt eveneens voor bijvoorbeeld meegenomen bedorven vleeswaren, die bedreigen de gezondheid. Het ziekenhuis neemt deze voorwerpen in beslag en geeft u een ontvangstbewijs. Drugs en wapens geeft men aan de politie af. Het ziekenhuis kan de client fouilleren op het bezit van gevaarlijke voorwerpen en kan post in aanwezigheid van de client openen om te controleren of er gevaarlijke voorwerpen inzitten.

 

10. HET PATIËNTENDOSSIER

Gegevens bewaart men in een map, het patiëntendossier. Dat bestaat meestal uit enkele onderdelen: een medisch dossier, een administratief dossier en een verpleegkundig dossier. Hier vindt je onder meer de behandelingsplannen, de observaties van verpleegkundigen en voortgangsrapportages. Het patiëntendossier behoort alleen de informatie te bevatten die van belang is voor de behandeling. Gegevens worden ook elektronisch vastgelegd (computer).

 

Mag de client zijn dossier inzien?

Ja. De client heeft er recht op om te weten wat men over u schrijft. Gegevens over anderen, bijvoorbeeld familieleden, mag de client echter pas inzien als die anderen daarvoor toestemming geven. Dat gebeurt om de privacy van anderen te beschermen. Informatie die niet mag worden inzien wordt uit het dossier gehaald of afgeplakt.

 

Kan de client kopieën krijgen uit zijn dossier?

Van datgene wat de cleint mag inzien mag de client inderdaad kopieën hebben. De kopieerkosten betaalt de client zelf.

 

Mag de client dingen in zijn dossier veranderen?

Als er een echte fout in het dossier staat mag de client die verbeteren. Wanneer iemand het niet eens is met wat er geschreven staat dan kan de client zijn eigen verhaal opschrijven en dit aan het dossier toevoegen.

 

Kan de client zijn dossier laten vernietigen?

De hulpverlener bewaart de gegevens gewoonlijk minstens vijftien jaar. De client kan de hulpverlener echter vragen om gegevens eerder te vernietigen. In dat geval vernietigt de hulpverlener deze gegevens binnen drie maanden. Alleen gegevens die van groot belang zijn voor een ander dan uzelf zal hij niet vernietigen. Het dossier van een gedwongen opgenomen patiënt kan pas vijf jaar na ontslag worden vernietigd.

 

11. OVERPLAATSING BINNEN HET ZIEKENHUIS

Wanneer kan men de client overplaatsen?

Soms is het nodig dat iemand naar een andere afdeling verhuist. Meestal gebeurt dat omdat de client toe is aan een behandeling die hij alleen op die afdeling kan krijgen. Overplaatsing kan ook het gevolg zijn van een reorganisatie binnen het ziekenhuis. Als de overplaatsing betekent dat iemand een andere behandeling krijgt waar de client geen toestemming voor heeft gegeven, kan de client de overplaatsing weigeren.
 

12. HET BEHEER VAN UW GELD

Mag de client zelf over zijn geld beslissen?

Alleen als ieman door de rechter onder curatele bent gesteld of een bewindvoerder heeft gekregen kan de client niet meer over uw eigen geld beslissen. Het is mogelijk dat de client zijn geld niet zelf wilt beheren omdat zijn hoofd er niet naar staat. Dan kan de client de verpleging of een maatschappelijk werker vragen om te helpen. Iemand kan het beheer van zijn geld ook uit handen geven. De toestemming daarvoor kan men altijd weer intrekken.
 

Als het echt noodzakelijk is kan het ziekenhuis tegen de wil van de client het beheer van zijn geldzaken gaan waarnemen, bijvoorbeeld wanneer iemand grote schulden maakt. Dat heet zaakwaarneming en houdt in dat de client niet meer zelf bepaalt wat hij uitgeeft. Zo’n zaakwaarneming mag nooit lang duren. Zijn er langdurig maatregelen nodig dan vraagt men bij de rechter een onderbewindstelling of een curatele aan.
 

Verhouding Wet BOPZ - WGBO
De Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) blijft ook voor onvrijwillig opgenomen patiënten, naast de Wet BOPZ, van belang. Dit geldt voor onderwerpen waarover de BOPZ zwijgt, bijvoorbeeld de informatieverstrekking over de behandeling. Voor onderwerpen die niet in de BOPZ zijn geregeld vult de WGBO de BOPZ aan.

De WGBO is ook van toepassing op psychiatrische behandelingen waarop de Wet BOPZ geen betrekking heeft, namelijk behandelingen die niet gericht zijn op opheffing van het gevaar dat de aanleiding voor de opneming was. Bovendien geldt voor alle somatische behandelingen, ook voor de somatische behandeling van onvrijwillig opgenomen patiënten, de WGBO.