Bed op Recept bij borderline

 

Inleiding
In de multidisciplinaire richtlijn voor de behandeling van patiënten met een persoonlijkheidsstoornis  wordt de interventie Bed op Recept aanbevolen voor de behandeling van patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis in crisis. De bor-interventie wordt in Nederland, maar ook wereldwijd, veel toegepast. Het is een crisisinterventie die uit een korte opname bestaat. Voorafgaand aan deze korte opname is een maximumaantal nachten vastgelegd in een behandelplan. Dit plan is van tevoren opgesteld door de patiënt samen met de ambulante behandelaar en de kliniek. De interventie Bed op Recept wordt niet alleen aan patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis aangeboden. Ook bij patiënten met depressie, angst/dwangstoornissen of psychotische stoornissen wordt deze interventie ingezet.

 

Doel van Bed op Recept
Het doel van de interventie Bed op Recept is (verdere) crisis en destructief gedrag bij mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis te voorkomen. Patiënten proberen door een Bed op Recept in te zetten te voorkomen dat zij zichzelf gaan beschadigen, suïcidale plannen in praktijk brengen, middelen gaan gebruiken (alcohol of drugs) of ander beschadigend gedrag gaan vertonen. Patiënten proberen tot rust te komen, zodat het hoge niveau van spanning en emoties kan afnemen. Als het hoge niveau van spanning en emoties eenmaal is gezakt, zijn patiënten weer in staat te reflecteren op wat de aanleiding van de crisis was. En kan er samen gekeken worden naar oplossingen.

In kwalitatieve onderzoeken beschrijven patiënten hun ervaringen met de bor. Een uitspraak van een patiënte: ‘Het is of ik een zware boodschappentas even neer kan zetten.’ Leven met borderline is zwaar en intensief. De bor is een korte time-out van het dagelijks leven.

Vanuit het perspectief van de behandelaar is het doel van Bed op Recept langdurige klinische opnamen te voorkomen. Langdurige opnamen kunnen (sterk) regressief gedrag oproepen bij mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis met als gevolg een toename van symptomen. Het afhankelijk gedrag kan tijdens opnamen toenemen, in plaats dat zij groeien in autonomie en meer verantwoordelijkheid leren nemen voor hun gedrag. Een langdurige opname is ook een ongewenste onderbreking van de ambulante behandeling.

 

Kenmerken van mensen met een borderline stoornis
Het belangrijkste kenmerk van de borderline persoonlijkheidsstoornis is de interpersoonlijke kwetsbaarheid. Deze komt tot uiting door heftige reacties op (vermeende) afwijzing in relaties. Het kan een crisis bij iemand met deze stoornis veroorzaken. Relaties zijn vaak intens en onstabiel door het gedrag van aantrekken en afstoten. Andere kenmerken van borderline zijn:

• stemmingswisselingen;

• woedeaanvallen;

• impulsief gedrag;

• zelfbeschadigend gedrag; en

• problemen met identiteit en zelfvertrouwen.

 

Uit onderzoek is gebleken dat patiënten met borderline overgevoelig zijn voor vermeend boze gezichtsuitdrukkingen, en zich sneller in de steek gelaten voelen. De behandeling van patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis vindt plaats in de ambulante en klinische setting binnen de ggz. Ambulante behandeling met psychotherapie, aangevuld met psychosociale ondersteuning, crisisinterventies (management van suïcidale crises of zelfbeschadigend gedrag), deeltijdtherapie of langdurige psychotherapeutische klinische behandelingen zijn gebruikelijk. Bed op Recept wordt binnen een lopende behandeling ingezet.

 

Behandeldoelen
Belangrijke doelen van de behandeling van mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis zijn het ontwikkelen van autonomie en de patiënten leren keuzes te maken. Het is een belangrijk leermoment voor patiënten als zij, ook al zijn ze in crisis, gestimuleerd worden keuzes te maken in hun behandeling, en te leren van de consequenties van die keuzes. Zo ook bij een bor-regeling: zij kunnen zelf kiezen of zij gebruik willen maken van een bor. Dit creëert een mogelijkheid om te leren en te groeien in autonomie.

 

Concept stappenplan
Het conceptstappenplan ziet er nu in ’t kort als volgt uit.

 

Stap 1 Opstellen van het bor-plan, samenwerking van ambulant behandelaar, patiënt en kliniek
Met daarin opgenomen hoe vaak een patiënt om een bor kan vragen, hoe lang de bor mag duren etc. Ook worden afspraken gemaakt rond het beheer van medicatie, gesprekken met verpleegkundigen, en het wel, of niet meedoen aan afdelingsactiviteiten. De patiënt kan aangeven welke interventies of benadering zij prettig vindt. De contra-indicaties voor een bor worden ook helder besproken.

 

Stap 2 Verzoek om Bed op Recept
In onderzoek geven patiënten aan7 dat zij een drempel ervaren om een Bed op Recept te vragen. Mogelijk wordt dit veroorzaakt doordat zij laat aanvoelen dat zij over hun grenzen zijn gegaan. Het kan ook zijn dat patiënten het moeilijk vinden om hulp te vragen, omdat zij denken het niet waard te zijn om hulp te krijgen. Patiënten zijn wellicht bang voor afwijzende reacties, waarvoor zij extra gevoelig voor zijn. Veel patiënten vinden het moeilijk om de stap te zetten. Ook het netwerk van de patiënt kan aangeven aan de patiënt of behandelaar dat het een bor een goed idee vindt.

 

Stap 3 Startgesprek van Bed op Recept
Een patiënt met borderline in crisis is overgevoelig voor afwijzing en het gevoel in de steek gelaten te worden. Negatieve gedachten voeren de boventoon bij de patiënt. Toch kunnen patiënten beter herstellen van hun crisis als zij zich verbonden voelen met de ander. Het startgesprek van de bor is essentieel in het contact met de patiënt. Hier dient de focus te liggen op de hulpvraag: welke benadering of interventies vindt de patiënt prettig, of onprettig. Als de patiënt zich gehoord en gesteund voelt in dit gesprek, is de drempel om later in gesprek te gaan met de verpleegkundige al een stuk lager.

 

Stap 4 Tijdens Bed op Recept, herstel van crisis
Het individuele bor-plan van de patiënt, en de setting, bepaalt de invulling van de bor. Sommige patiënten hebben voornamelijk behoefte aan rust en bijslapen, andere hebben meer behoefte aan afleidende activiteiten. Om herstel van de crisis mogelijk te maken is contact met de verpleegkundige tijdens een bor belangrijk. In de gesprekken met de verpleegkundige kan de patiënt spanning en emoties ventileren.

 

Stap 5 Evaluatie Bed op Recept
Na één tot drie dagen opname tijdens een bor is de patiënt nog niet volledig hersteld. Als de spanning echter gezakt is, kan de patiënt weer plannen maken om de problemen in het dagelijks leven op te pakken; eventueel samen met de ambulante behandelaar. Een afrondend gesprek aan het einde van de bor kan duidelijk maken hoe effectief de bor is geweest. Afhankelijk van hoe vaak de bor wordt ingezet, is het belangrijk om regelmatig te evalueren en het behandelplan indien nodig aan te passen.

Specifieke vaardigheden voor de verpleegkundige

• luisteren;

• serieus nemen;

• op laagdrempelige wijze contact maken met de patiënt;

• open vragen stellen;

• vragen naar gedachten en emoties;

• de patiënt zich gehoord laten voelen;

• duidelijke afspraken vastleggen in bor-plan;

• patiënt stimuleren contact op te nemen met ambulante behandelaar voor vervolg na de bor.