Aan de ene kant zelf sterker worden, kracht en macht verwerven en de eigen invloed vergroten. Aan de andere kant de ander macht en kracht geven of ondersteunen bij het verkrijgen van macht. Voor ieder individu of voor iedere groep waarmee of waarvoor een gezondheidsbevorderend programma wordt ontwikkeld kunnen de beschikbare capaciteiten verschillen en kan ook de invulling van empowerment verschillen (Jacobs, et al. 2005).

 

Voorbeeld

1. Voor een immigrante die slecht Nederlands spreekt is het ‘empowerend' als ze naar een gezelligheidsbijeenkomst in de buurt of naar een cursus Nederlands komt, wanneer dit betekent dat zij zich versterkt voelt in voor zichzelf kiezen of zelfstandiger worden door het beheersen van de taal.

 

2. Voor een groep astmapatiënten in een belangenvereniging is het ‘empowerend' als zij leren invloed uit te oefenen op beleidsbeslissingen in de gemeente rondom verkeer en dieseluitstoot.

 

Afhankelijk van de situatie

Ook is de betekenis van het begrip empowerment afhankelijk van de situatie ofwel het levensdomein.

Bijvoorbeeld: Wanneer je bijvoorbeeld in je relatie ‘empowered' bent in de zin dat je zelfvertrouwen hebt ontwikkeld, betekent dat nog niet dat je ook in je werk zelfvertrouwen hebt.

 

Gezondheidsbevorderaar maakt gebruik van wat mensen al kunnenVoor de gezondheidsbevorderaar betekent dit, dat je gebruik maakt van wat er al is aan krachten en vaardigheden bij mensen, en die verder uitbouwt. Mensen uit de doelgroep worden gestimuleerd door gezondheidsbevorderaars om hun eigen kracht en mogelijkheden in te zetten en zelf regie over hun gezondheid en leefomgeving te voeren. Ook kunnen alternatieven worden aangeboden voor handelswijzen, oftewel mensen verschillende manieren leren om met situaties om te gaan (Jacobs, et al. 2005). Klik hier voor verdere uitleg over empowerment.

 

Dimensies van empowerment

Empowerment wordt voor het EKI (Empowerment Kwaliteits Instrument) in twee dimensies onderscheiden:

• Persoonlijke empowermentHet individuele vermogen om beslissingen te nemen en controle te hebben over het eigen leven;

• Community-empowermentHet proces waarbij groepen of gemeenschappen meer invloed krijgen op hun gezondheid en kwaliteit van leven door middel van sociale en politieke veranderingen.

 

Persoonlijke empowerment

Bij persoonlijke of psychologische empowerment gaat het om het individuele vermogen om beslissingen te nemen en controle te hebben over het eigen leven. Voor persoonlijke empowerment is de volgende driedeling te maken:

• Zelfbeleving: het vertrouwen en geloof in het eigen kunnen en in het invloed kunnen uitoefenen op het eigen leven en de omgeving. Hierbij hoort ook de motivatie (wil) om dit te doen. Voorbeeld: het vertrouwen en geloof in de eigen fysieke mogelijkheden om meer te gaan bewegen door heel rustig te beginnen met 10 minuten wandelen per dag. Of niet bang zijn voor fysieke reacties als hartkloppingen die met inspanning gepaard gaan.

• Kritisch bewustzijn in sociale en politieke omgeving en het ontwikkelen van vaardigheden om daar mee om te gaan.Voorbeeld: inzicht krijgen in hoe het Nederlandse zorgsysteem in elkaar zit en weten waar je voor wat terecht kunt. Of ervoor zorgen dat je bij de huisarts niet afgescheept wordt met ‘er is niets aan de hand' maar je ongerustheid uiten en bespreken en indien gewenst een doorverwijzing vragen.

• Gedrag: is de uiting van persoonlijke empowerment in het maken van bewuste keuzes, maar ook actieve maatschappelijke participatie. Voorbeeld: weerbaarder worden door te leren nee-zeggen of deelname aan verenigingen en zelfhulpgroepen.

 

Community empowerment

Bij community-empowerment gaat het om het proces waarbij groepen of gemeenschappen meer invloed krijgen op hun gezondheid en kwaliteit van leven door middel van sociale en politieke veranderingen. Belangrijk hierbij is de organisatie en mobilisatie van groepen, en de kracht en cohesie van groepen mensen. Community-empowerment kan gericht zijn op groepen als een wijk, een school of een groep patiënten. We vatten het begrip community hier breed op en het kan ook gericht zijn op de eigen organisatie. Net als persoonlijke empowerment is ook community-empowerment onder te verdelen in 3 elementen:

• Beleving: gevoel van verbondenheid of geloof in de mogelijkheden van de gemeenschap

• Kritisch bewustzijn: inzicht in machtsverhoudingen of doelen van de gemeenschap

• Gedrag: maatschappelijke participatie en de opzet van samenwerkings¬verbanden. Het kan hier ook gaan om de randvoorwaarden voor het bereiken van de empowerment als het aanpassen van de fysieke omgeving, het aanpassen van wet- en regelgeving of bepaalde procedures.