Libermantraining
Het behouden of verbeteren van zelfstandig functioneren, rekening houdend met de door schizofrenie veroorzaakte beperkingen van de patiënt. Daar gaat het bij de Liberman-methode om. Een vijftal jaren geleden besteedde Ypsilon Nieuws voor het laatst aandacht aan de Liberman-methode. Inmiddels zijn er verschillende nieuwe ontwikkelingen op dit gebied geweest en.... Ypsilon Nieuws kreeg ook nieuwe lezers. Vooral van hen kwamen de laatste tijd vragen: “Wat wordt nu eigenlijk met dat Libermanconcept bedoeld?” Ruud van Dorth frist de kennis op.
Het betreft een vaardigheidstraining, vanaf 1977 ontwikkeld door professor R.P. Liberman, hoogleraar psychiatrie en directeur van het UCLA Center for Research on Treatment and Rehabilitation of Psychosis in Los Angeles, samen met zijn medewerkers.
De aanpak bij deze training is vooral praktisch. Een groepje patiënten met schizofrenie komt zo’n veertig keer bij elkaar, in bijeenkomsten van ongeveer een uur. In een werkboek, dat iedere deelnemer krijgt, staat informatie over de ziekte en ook oefeningen om bepaalde vaardigheden te verwerven. Deze zijn opgedeeld in deelvaardigheden. Via instructie-dvd’s, rollenspelen en huiswerkopdrachten worden die deelvaardigheden geoefend.
Inmiddels zijn er verschillende modules ontwikkeld, die elk apart gevolgd kunnen worden.
Module 1 houdt zich bezig met het omgaan met medicatie.
“Waarom moet ik medicijnen gebruiken, hoe neem ik ze in, wat voor bijwerkingen zijn er?”
Module 2 gaat over het omgaan met psychotische symptomen.
“Hoe merk ik tijdig dat het minder goed met me gaat en hoe kan ik hier mee omgaan en op tijd bijsturen?”
Module 3 behandelt het omgaan met vrije tijd.
“Hoe kan ik een plezierige en zinvolle dagbesteding vinden en hierbij ook contacten leggen met anderen?“
Module 4 gaat in op het omgaan met verslaving.
“Hoe hanteer ik mijn verslaving, hoe kom ik er af?” Deze module is specifiek ontwikkeld voor de grote groep patiënten, die niet alleen schizofrenie hebben, maar ook een verslavingsprobleem.
Module 5 is gericht op arbeidsrehabilitatie: omgaan met werk.
“Hoe kom ik weer aan het werk en/of hoe behoud ik dat? Hoe ga ik om met problemen op mijn werkplek?”
Module 6 betreft het omgaan met sociale relaties en met intimiteit.
Deze nieuwe module houdt zich in het eerste deel bezig met het aangaan en onderhouden van sociale contacten. in een tweede deel komen de meer intieme relaties, waaronder seksualiteit, aan de orde.
Bovendien zijn er nog een training persoonlijke effectiviteit en verschillende workshops voor hulpverleners ontwikkeld.
Zo is er een opleidingsprogramma en certificatiesysteem ontwikkeld voor de trainers in de instellingen waar de modules gebruikt worden.
De Liberman-modules worden inmiddels in verschillende landen toegepast. In Nederland werd hiervoor in 1996 de Stichting Liberman Modules opgericht. Dit betreft een samenwerkingsverband van de psychiatrische instellingen GGZ Eindhoven, de Geestgronden, Mentrum, Parnassia, Rijngeest en geneesmiddelenfabrikant Janssen Cilag bv. Deze stichting vertaalt en bewerkt de modules voor het Nederlandse taalgebied en bereidt de invoering hier voork psychiatrische instituten die niet deelnemen in de stichting, kunnen de Liberman-modules in het zorgaanbod hebben. Informeer hier zo nodig naar!
De rol van familie
De toepassing van de Liberman-modules is uitsluitend bedoeld voor de patiënt met schizofrenie. Slechts bij een enkel onderdeel - het signaleren van een mogelijke terugval bijvoorbeeld - zijn afspraken met een familielid of een andere naastbetrokkene van belang. Uitwisseling van informatie over de training die de patiënt volgt is natuurlijk wel belangrijk. En zoals de meeste leden van Ypsilon weten, bestaat er voor begeleiding en ondersteuning van familieleden een ander traject: psycho-educatie, training interactievaardigheden, de Prospecttraining en zijn er de normale groepsactiviteiten van Ypsilon.
Een belangrijke vraag is natuurlijk ook: “Heeft die Liberman-training echte en langer durende resultaten?” Voor de eerste twee modules is goed onderzoek naar die effecten gedaan. Het bleek dat de training niet alleen positief werd gewaardeerd door de deelnemers. Er werd bij hen ook een toename van kennis en vaardigheden vastgesteld en misschien ook een afname van het aantal opnamedagen in het eerste jaar. Helaas werd na een jaar geen verbetering gevonden in het ziektebeeld en in het sociaal functioneren van de patiënt. De eerste ervaringen met module 4 en 5 zijn veelbelovend, maar dit is nog niet gestaafd door onderzoek. Van de resultaten van module 3 en 6 valt zo kort na de invoering nog niet veel te zeggen. Dergelijke onderzoeken naar de werkzaamheid zijn trouwens niet gemakkelijk te doen en zouden nog meer moeten plaats vinden om een completer beeld te krijgen.
Misschien zijn deze resultaten nog wat mager, maar vergeleken met verschillende andere niet-medicamenteuze manieren van aanpak, vallen ze niet tegen. Want helaas kunnen bij schizofrenie vaak slechts kleine stapjes gezet worden op een pad naar verdere vooruitgang. Maar vele kleine stapjes kunnen samen toch tot verbetering leiden.
Ruud van Dorth - v.dorth@planet.nl