Binnen de DSM IV worden 5 autismespectrum stoornissen onderscheiden.

• Autistische stoornis

• Stoornis van Rett

• Desintegratiestoornis van de kinderleeftijd

• Stoornis van Asperger

• PDD-NOS (Pervasieve ontwikkelingsstoornis niet anderszins omschreven).

 

Autistische stoornis

De symptomen van de autistische stoornis bestaan uit drie soorten beperkingen:

1. Kwalitatieve beperkingen in de sociale interacties, zoals blijkt uit tenminste twee van de volgende vier symptomen:

• Duidelijke stoornissen in het gebruik van normaal non-verbaal gedrag zoals oogcontact.

• Er niet in slagen met leeftijdgenoten relaties op te bouwen die passen bij de leeftijd.

• Tekort in het spontaan met anderen delen van plezier, bezigheden of prestaties.

• Afwezigheid van sociale of emotionele wederkerigheid.

 

2. Kwalitatieve beperkingen in de communicatie, zoals blijkt uit tenminste één van de volgende vier symptomen:

• Achterstand in de ontwikkeling van de gesproken taal, of afwezigheid van taal.

• Bij kinderen met voldoende spraak duidelijke beperkingen in het vermogen een gesprek met anderen te beginnen of te onderhouden.

• Stereotiep en herhaald taalgebruik, of eigenaardig woordgebruik.

• Afwezigheid van spontaan fantasiespel (’doen-alsof’ spelletjes) of sociaal imiterend spel (’nadoen’ spelletjes) passend bij het ontwikkelingsniveau.

 

3. Beperkte, zich herhalende stereotype patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten zoals blijkt uit ten minste één van de volgende vier symptomen:

• Sterke preoccupatie met één of meer stereotype en beperkte patronen van belangstelling die niet normaal is wat betreft intensiteit of richting. Bijvoorbeeld een intense belangstelling voor bepaalde voorwerpen (batterijen, magneten, klokken) of onderwerpen (onweer, zeemeerminnen, molens).

• Duidelijk rigide vastzitten aan specifieke niet-functionele routines of rituelen. Bijvoorbeeld een vaste volgorde bij het aankleden, of een vaste route door de supermarkt).

• Stereotype en zich herhalende lichaamsbewegingen, bijvoorbeeld fladderen of draaien van hand of vinger of complexe bewegingen met het hele lichaam.

• Aanhoudende preoccupatie met delen van voorwerpen.

 

De autistische stoornis leidt vóór het derde levensjaar tot een achterstand op een of meer van de volgende gebieden:

• Sociale contacten

• Taal zoals te gebruiken in sociale context

• Symbolisch of fantasiespel (mensen met autisme hebben een sterke neiging tot concreet denken)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Desintegratiestoornis

Bij mensen met de desintegratiestoornis van de kinderleeftijd treden de autistische symptomen pas op na een normale ontwikkeling van ten minste twee jaar. Na deze periode treden de volgende symptomen op:

• Aanzienlijk verlies van voorheen verworven vaardigheden (voor het tiende jaar) op ten minste twee van de volgende vijf terreinen:

  • Expressieve en receptieve taal

  • Sociale vaardigheden en aanpassingsgedrago Zindelijkheid (zowel urine als ontlasting)

  • Spel

  • Motorische vaardigheden

• Afwijking in het functioneren op ten minste twee van de volgende drie terreinen:

  • Kwalitatieve beperkingen in sociale interacties (bij voorbeeld non-verbaal gedrag; relaties met leeftijdgenoten; gebrek aan sociale en emotionele wederkerigheid)

  • Kwalitatieve beperkingen van de communicatie.

  • Beperkte, zich herhalende en stereotype patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten

 

Stoornis van Asperger

Bij mensen met de stoornis van Asperger is geen sprake van een achterstand in de taalontwikkeling, cognitieve ontwikkeling of in de ontwikkeling van vaardigheden om zichzelf te helpen. Wel is er sprake van andere beperkingen:

• Kwalitatieve beperkingen in de sociale interactie, zoals blijkt uit ten minste twee van de volgende vier symptomen:

  • Stoornis in non-verbaal gedrag zoals oogcontact, gelaatsuitdrukking en lichaamshouding in sociale contacten.

  • Er niet in slagen met leeftijdsgenoten een relatie op te bouwen die past bij het ontwikkelingsniveau.

  • Te weinig spontaan proberen om plezier, bezigheden en prestaties te delen.

  • Afwezigheid van emotionele wederkerigheid

• Beperkte, zich herhalende en stereotype gedragspatronen, belangstelling en activiteiten zoals blijkt uit ten minste één van de volgende vier symptomen:

  • Sterke preoccupatie met één of meer stereotype patronen van belangstelling die abnormaal is in intensiteit of aandachtspunt.

  • Rigide vastzitten aan specifieke niet-functionele routines of rituelen.

  • Stereotype en zich herhalende lichaamsbewegingen

  • Aanhoudende preoccupatie met delen van voorwerpen. De stoornis van Asperger leidt daarnaast tot ernstige beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere belangrijke terreinen.

 

Verder zijn er cliënten met Asperger die op een bepaald terrein bijzondere geestelijke vermogens hebben. Dit noemen we een “savant”. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met een fotografisch geheugen of ze kunnen zonder rekenmachine grote wiskundige berekeningen maken. Zie hiervoor het filmpje van de tekenaar boven aan deze pagina.

 

Een bekende film over autisme is 'Rainman". Maar er is ook een 'echte' rainman die model heeft gestaan voor het toestandsbeeld dat in de film is weergegeven. Op youtube zijn filmpjes te vinden over deze 'echte' rainman.

 

PDD-NOS

Voor mensen die net niet voldoen aan de criteria van een van de bovenstaande stoornissen bestaat een aparte diagnose namelijk pervasieve ontwikkelingsstoornis niet anderszins omschreven (inclusief atypisch autisme), ook wel PDD-NOS genoemd. Bij deze mensen is sprake van:

• Ernstige en ingrijpende beperking in de ontwikkeling van de sociale interactie, samen met tekortkomingen in (non)verbale communicatieve vaardigheden of de aanwezigheid van stereotiep gedrag, interesses en activiteiten.

 

Subtypen autismespectrum stoornissen

 

De bij 'Symptomen autismespectrum stoornissen' beschreven officiële onderverdeling in aparte diagnoses is in de praktijk problematisch:

• De autistische stoornis en stoornis van Rett zijn helder omschreven diagnoses. Dat geldt echter niet voor de overige stoornissen binnen het autismespectrum. Vooral de criteria voor PDD-NOS en de stoornis van Asperger zijn (nog) vaag

• Van geen van de stoornissen is een exclusieve biologische oorzaak bekend, of een consistent lichamelijk of psychologisch kenmerk.

• Zoals blijkt uit de diagnostische criteria van de verschillende stoornissen, zijn de verschillen tussen de stoornissen vaak slechts gradueel en de onderlinge grenzen voor een deel arbitrair. 

• Tussen mensen met dezelfde diagnose binnen het autismespectrum bestaan grote verschillen in symptomen en gedragingen, in het beloop en in de respons op de behandeling.

 

Behandeling van autisme

 

Een autistische stoornis kan nooit genezen. Wel kan men het leven van een cliënt met autisme een stuk aangenamer maken door hem of haar op passende wijze te behandelen en te begeleiden. Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat cliënten met autisme wat betreft hun gedrag veel dingen stapje voor stapje aan moeten leren, terwijl dit bij andere kinderen nagenoeg vanzelf zou gaan. Dit alles vergt veel invoelingsvermogen, aanpassingsvermogen en geduld van een begeleider.

 

Autisme behandelen door regelmaat in te bouwen

Allereerst heeft een cliënt met autisme een herkenbare, overzichtelijke leefomgeving nodig waarin hij niet steeds aan verrassingen blootgesteld zal worden. Ook is een vast dagritme van belang. Zo kan een autist baat hebben bij een lijstje boven zijn bed met daarop zijn weekplanning: zeven uur ’s morgens uit bed, daarna wassen en aankleden; half acht tas inpakken; kwart voor acht ontbijten; kwart over acht naar school fietsen. Als er dan toch veranderingen moeten plaatsvinden in het leven van een autist, dan moet dit bij voorkeur geleidelijk gebeuren.

 

Daarnaast kan autisme behandeld worden door middel van psychologische en gedragstherapeutische behandelingen. Deze zijn gericht op verbetering van de communicatieve vaardigheden, het inperken van typisch autistisch gedrag (zoals bepaalde rituelen, beperkte interesses en een onverfijnde motoriek), het stimuleren en verbeteren van contact met anderen en de opvoeding van een autist. Ook kan een autist door behandelingen op gezette tijden alleen zijn en aan sociale druk ontsnappen – iets waar hij geregeld grote behoefte aan heeft.

 

Medicijnen tegen de gevolgen van autisme

In heel ernstige gevallen kan het noodzakelijk zijn om iemand met autisme medicijnen te laten gebruiken; niet tegen autisme – want zo’n medicijn bestaat niet – maar om psychoses en depressies tegen te gaan (respectievelijk antipsychotica en antidepressiva). Het kan ook van pas komen in gevallen van extreme angst, agressie, hyperactiviteit en stemmingswisselingen.